Omstanders

Hoe grijp je veilig in?

Als omstander kan je een positieve impact maken op iemand die geïntimideerd wordt op straat. Een omstander is een persoon die een situatie waarneemt, maar niet direct betrokken is.

Zie je bijvoorbeeld dat iemand langdurig wordt aangestaard of nageroepen wordt op straat? Grijp dan in op een manier die bij je past en veilig voelt. Dat kan op verschillende manieren:

1. Aanwezig zijn en de situatie aankijken

Veel omstanders weten niet hoe ze moeten ingrijpen of durven het niet. Ze zien de situatie gebeuren, maar kiezen ervoor om weg te lopen. Dat heeft ook wel te maken met het ‘omstandereffect’. Bij het omstandereffect blijft de hulp van omstanders uit. Mensen kijken passief toe of weg zonder hulp aan te bieden of hulp te halen. Het blijkt dat hoe groter de groep omstanders, hoe kleiner de kans dat iemand ingrijpt.

De eerste stap als je iets ziet gebeuren is aanwezig blijven en de situatie aankijken. Zie je goed wat er gebeurt en hoe kan je op een veilige manier ingrijpen? Jouw aanwezigheid kan degene die geïntimideerd wordt een veiliger gevoel geven.

2. Aanspreken

Je kunt iemand die geïntimideerd wordt enorm helpen met een eenvoudige vraag als 'ben je oké?'. Je toont jouw aanwezigheid en je keurt het gedrag van de pleger af. Sommige slachtoffers geven zichzelf de schuld van de situatie (wat natuurlijk nooit het geval is). je steunt het slachtoffer door te bevestigen dat wat je zag niet normaal is.

Als je je er veilig bij voelt, kan je ook de pleger aanspreken. De pleger kan namelijk ook een vriend, studiegenoot of familielid zijn. Spreek hen aan op het gedrag.

Bijvoorbeeld:

Ben je oké?
Gaat alles wel goed hier?
Ik vond het niet tof wat je deed. Ik zag duidelijk aan haar/hem/hen dat ze/hij/hen het niet leuk vond.

Tip: Betrek het op jezelf, door in de ik-vorm te spreken. Ben duidelijk en kort in je reactie naar de pleger om discussie te voorkomen.

3. Afleiden

Zie je dat iemand aangestaard wordt? Ga dan in het blikveld staan. Zo verbeek je het oogcontact. Het is een laagdrempelige en veilige manier van ingrijpen. Je kunt ook op een andere manier afleiden door een vraag te stellen of het gesprek te starten over een totaal ander onderwerp. Vraag bijvoorbeeld naar de weg of waar de pleger zijn jas vandaan heeft. Door af te leiden breng je de aandacht op een veilige manier naar jou en doorbreek je de situatie.

4. Afzonderen

Je kunt de pleger of het slachtoffer uit de situatie halen door ze apart te nemen. Neem de pleger of het slachtoffer mee naar een andere plek. Dat kan op een directe en fysieke manier, maar ook met een smoesje.

Ken je de pleger of het slachtoffer niet, dan kan je ook doen alsof. Door middel van een vraag of smoesje kan je vragen of iemand mee wil lopen.

5. Anderen betrekken

Het kan voorkomen dat je je niet veilig genoeg voelt om in te grijpen of misschien haast hebt om bijvoorbeeld de trein te halen. Spreek dan een beveiliger, medewerker of iemand met autoriteit aan om in te grijpen. Je kunt ook een andere omstander aanspreken en samen de pleger en/of slachtoffer benaderen.

Bijvoorbeeld:

Zullen we samen ingrijpen?
Wil je de politie bellen?
Wil je aan het slachtoffer vragen of ze/hij oké is, dan leid ik de pleger af

Tip: Het werkt om een duidelijke vraag aan de omstander te stellen. Vraag bijvoorbeeld of de omstander de politie wil bellen of vraag of jullie samen kunnen ingrijpen. Je vraagt om een directe actie, maar houd altijd ruimte voor een nee.

6. Aangeven

Zie je straatintimidatie gebeuren of overkomt het je? Geef het aan bij de gemeente of politie door een melding te maken. De gemeente, politie en handhavers krijgen door meldingen inzicht in waar en hoe het gebeurt, wie het overkomt en wie de plegers zijn. Zij kunnen gerichte acties organiseren en maatregelen treffen. Naast omstanders hebben ook zij een verantwoordelijkheid om straatintimidatie tegen te gaan.

Steeds meer gemeenten in Nederland hebben een meldpunt. Zie hier het overzicht. Staat je gemeente er niet tussen? Maak dan een melding bij de categorie overige lastgeving bij je gemeente.

Volg de StandUp training

Stand Up is een trainingsprogramma dat is ontwikkeld om straatintimidatie te helpen voorkomen en ruimtes veilig en inclusief voor iedereen te maken. Het is een initiatief van L’Oréal Paris de Amerikaanse NGO Right To Be en de Nederlandse organisatie Fairspace